Type and press Enter.

Wat Achtung Baby voor me betekende

Ik hoor het hem nog zeggen, good old radio-deejay Frits Spits, in november 1991. De nieuwe plaat van U2 was een dance-plaat. Bono had het zelf gezegd, beweerde hij. Foutje: de zanger had verteld dat het nieuwe materiaal ‘dense’ was, wat ‘dicht en zwaar’ betekent en de waarheid inderdaad meer benaderde.

Ik haat nostalgie. ik haat terugkijken. En ik haat fans die naar reünie-tours gaan van bands die hun oude hits spelen, om de portemonnee nog een keer te vullen. Ik sta mezelf nu bij hoge uitzondering één terugblik toe. Want Achtung Baby was bijzonder. En is het nog steeds. Het definieerde mijn jaren negentig.

Nirvana
Het was, achteraf, sowieso een bijzonder jaar in de popmuziek. Massive Attack bracht Blue Lines uit. Pearl Jam kwam met Ten. De Nederlandse P-funkers van Gotcha! leverden Words and Music from da Lowlands af. Die twee platen pasten samen net niet op een cassettebandje van 90 minuten, waardoor ik pas jaren later de complete versies leerde kennen. En Nirvana kroop de hitlijsten op met Nevermind.
Toen moest het dus nog 19 november worden. De dag van de release van Achtung Baby. Het was een koude, donkere avond. Net zo fris als twee jaar eerder die avond in december toen ik de vier Ieren voor het eerst zag, in de Westfalenhalle in Dortmund. En het was bijna de laatste keer geweest. De verwachtingen waren te hoog gespannen. En de band speelde op de automatische piloot, zoekend naar een nieuwe identiteit.

Europees geluid
Achteraf bleek de nieuwe U2 deels al gevonden te zijn tijdens de opnames voor Rattle and Hum. Daarop staan twee nummers, Hawkmoon 269 en God Part II, die een voorbode bleken van Achtung Baby. Het waren dreigende, Europese tracks, met drumloops en industriële gitaren.
Dát was de richting die gitarist The Edge op wilde, toen ze op 3 oktober 1990 neerstreken in Berlijn. Hij luisterde naar Einstürzende Neubauten en Nine Inch Nails op dat moment. Helaas voor hem was Larry Mullen blijven steken in het Amerikaanse rockavontuur van Rattle and Hum. En waar het kwartet Berlijn had opgezocht voor inspiratie en vreugde, vanwege de hereniging van Duitsland, vond het juist droefenis. Want de stad was verwaarloosd, net zoals de legendarische Hansa Studios waar de groep was neergestreken.

Nieuwe sound
In die omgeving klapte de band bijna uit elkaar. Het was echter uiteindelijk ook de inspiratie voor de nieuwe sound, al werden in Berlijn slechts twee nummers geschreven. Maar de industriële sound kwam rechtstreeks uit de Hansa Studios. Dus toen de band zich in november opnieuw aan de wereld presenteerde, was bijna niets meer wat het was.
Sindsdien loopt er een scherpe lijn door de U2-fangemeenschap. Je hebt de mensen die The Joshua Tree adoreren, de plaat die U2 in 1987 bombardeerde tot bombastische stadionact. En je hebt de aanhangers van Achtung Baby. Vanaf de eerste seconde hoorde ik in het laatste kamp.

Sonisch
Twee weken voor de release kwam de video van The Fly voor het eerst voorbij. Tegenwoordig zouden we op twitter meteen roepen ‘WTF? Bono met zwarte zonnebril en een leren pak?’ De sonische gitaar van The Edge opent het duel met drummer Larry Mullen, waar Bono overheen debiteert en de gitarist tegenwicht biedt met zijn falsetstem. En dan die clip, vol met televisies en verwarrende boodschappen zoals ‘Everything You Know Is Wrong’ en ‘Watch More TV’. Het was de voorbode van de grensverleggende Zoo TV Tour, maar dat wisten we toen nog niet.
Het was een gewaagde single, voor de zekerheid twee weken later gevolgd door het meer reguliere Mysterious Ways. Hoewel, regulier? De band klonk ineens dansbaar. Zelfs het woord ‘sexy’ kwam even uit de kast, een term waar de Ieren nog nooit mee geassocieerd waren.

Kleurrijk
19 november 1991 dus. De platenhoes bevatte niet één grote zwart-witte foto, zoals op Rattle and Hum en The Joshua Tree. Huisfotograaf Anton Corbijn had, vooral in Marokko, een hele serie kleurrijke plaatjes geschoten. Daarvan had hij een collage gemaakt als albumhoes. In de digipackversie van milieuvriendelijk karton die ik kocht, ook al zo’n noviteit.
Op de binnenkant stonden de bandleden gefotografeerd als travestiet. Van bassist Adam Clayton stond er zelfs een naaktfoto. Strange times indeed…
En dan die exploderende openingsriff. Zoo Station. Bahnhof Zoologischer Garten in Berlijn. Vervormde vocalen. Ultraviolet en The Fly waren gebaseerd op hetzelfde idee, op de song Lady With The Spinning Head, die zelf uiteindelijk eindigde als B-kantje.
Het hypnotiserende So Cruel, voortstuiterend op een onmenselijke drumloop. Acrobat, nog zo’n sonische aanval op de oren. En uiteraard One, het nummer dat de opnamesessies in Berlijn (en daarmee het voortbestaan van U2) gered had.

Opwinding
Een album als geen ander dus. Nog steeds. Eindeloos luisterde ik er naar. Nog steeds, af en toe. Op zoek naar die gloomy mood van november 1991. Naar de opwinding van de tour die volgde. De information overload van Zoo TV, zijn tijd ver vooruit. Net als de muziek van Achtung Baby. Vandaag viert hij zijn twintigste verjaardag, met een heuse rerelease. Even Better Than The Real Thing?