Snoeiharde raps klinken, de camera zoomt in de openingsscène van Tropa de Elite in op een ogenschijnlijk gezellig feest in een wijk in Rio de Janeiro. Zelfs de stoere jongens met uzi’s en AK-47’s zwaaien met hun wapens. Maar een auto vol corrupte politieagenten is onderweg door de benauwde straten, en de voice-over legt uit dat dit het moment is waarop zijn eenheid meestal in actie moet komen.
Als de gewone agenten het niet meer aan kunnen, komen de elitetroepen (Tropa de elite) van kapitein Roberto Nascimento in actie. Het zijn geen gewone dienders: ze dragen zwarte uniformen en het doodshoofd is hun logo. ‘eerst schieten, dan vragen’ is hun reputatie onder de plaatselijke bevolking.
Naar de buitenwereld maken ze een onaantastbare indruk. Stoer en onverbiddellijk zijn ze. Op de periodieke trainingskampen, waar nieuwkomers worden geselecteerd, vernederen ze de recruten. Maar Nascimento gaat gebukt onder de waanzinnige stress en moet tranquilizers slikken om te overleven. Ondertussen is zijn vrouw ook nog hoogzwanger.
De enorme spanning waaronder de agenten moeten werken, die wordt voelbaar in Tropa de elite, de debuutfilm van Jose Padilha. De rolprent is gebaseerd op het non-fictieboek van socioloog Luis Eduardo Soares over een speciaal team, dat in 1997 gevormd werd om de sloppenwijken (favelas) van Rio de Janeiro schoon te vegen vanwege het aanstaande bezoek van de paus.
De mannen in het zwart kennen God noch gebod. In feite zijn ze God: ze beschikken over leven of dood. Ze knallen zonder pardon dealers neer en martelen drugsrunners met een bezemsteel in de aars of een aangesnoerde plastic zak over het hoofd. Kwaad moet je met kwaad bestrijden, lijkt de les te zijn.
Dat is niet het enige ongenuanceerde aan de film. De drugskoningen zijn door en door slecht, de gewone politieagent corrupt, universiteitsstudenten naïeve wietrokende idealisten. Die ietwat vlakke karakters gaan soms ten koste van de geloofwaardigheid van de film: Tropa de elite is soms ietwat te overzichtelijk, terwijl de realiteit vele malen complexer moet zijn.
Daar slaagde Cidade de Deus (City of God) van regisseur Fernando Meirelles, enkele jaren geleden een soortgelijke film over geweld in de favelas, beter in. Maar Tropa de elite heeft als grootste kwaliteit dan weer dat de waanzin van werken in een elitekorps akelig voelbaar wordt door de rol van kapitein Nascimento. Op het filmfestival van Berlijn kreeg de rolprent de Gouden Beer, maar ook veel kritiek omdat de elitetroepen als een soort fascistische vechtmachine worden verheerlijkt. ‘In een maffiafilm als Goodfellas wordt misdaad verheerlijkt en daar hoor je niemand over’, was het afgemeten antwoord van de regisseur.